به گزارش خبرنگار نفس عمیق، در راستای شناسایی هر چه بیشتر با مراکزی که در حوزه حرکت عمومی فعالیت می کنند این بار رفتیم سراغ علی محمد اخلاصوند، مسئول آموزش دبیرخانه ملی گفتمان جهادی؛ جوانی پرانرژی، مسلط و خوش اخلاق که تا می توانست سعی کرد به شکل کامل به سوالات ما پاسخ بدهد؛ مشروح این گفتکو را ملاحظه می کنید:
نفس عمیق: با توجه به اینکه طوری که شایسته بوده در رسانه ها به حرکت عمومی که مورد تاکید رهبر انقلاب بوده توجه نشده است ما مدت زمانی است که گفت و گوهایی را با اساتید در این خصوص انجام می دهیم و با تحقیقات صورت گرفته متوجه شدیم مجموعه شما از معدود اماکنی است که کاملا با این قضیه مرتبط و در حال فعالیت است. در مورد فعالیت های خودتان و تاریخچه شکل گیری این مرکز و وضعیت کنونی آن توضیح بفرمایید.
بنده فعالیت های جهادی خود را از سال 88 در گروه های دانشجویی آغاز کردم و پس از سال ها فعالیت مردمی و جهادی در آنجا در ستاد بسیج سازندگی در استان قم و سپس در استان های مختلف کشور به خدمتگزاری پرداختم.
سابقه جریان های جهادی به قبل از انقلاب و سال 47 برمی گردد
جریان های جهادی یکی از جریان های ذاتی، مردمی و خودجوش است. شاید بعضی از جریان ها جنس مردمی داشته باشند ولی کارهایی چون خدمت رسانی، محرومیت زدایی و جهادی ذات خودجوش و مردمی دارند که سابقه آن به قبل از انقلاب بر می گردد. وقتی در 13 شهریور سال 47 زلزله فردوس اتفاق افتاد و حدود 12 هزار خانه ویران شد، حضرت آقا که آن زمان طلبه جوانی بودند و همراه با برخی از طلاب جهت خدمت رسانی عازم آنجا می شوند و دو ماه در آنجا می مانند و این باعث می شود که جریان جهادی و خدمت رسانی به مردم از جنس خود مردم و دغدغه ای که برخاسته از اسلام و دین است، شکل بگیرد و این کارهای جهادی از آن زمان پایه گذاری شد.
70 درصد جمعیت کشور ما در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی را روستاییان تشکیل می دادند که خیلی از آنها نیز محروم بودند. با توجه به شور و هیجانی که اوایل انقلاب وجود داشت برخی از مردم احساس وظیفه کردند تا کاری برای انقلاب انجام دهند و آن کار کمک به محرومان و مستضعفان بود و به صورت خودجوش به روستاها می رفتند و خدمت رسانی می کردند. گزارش این محرومیت زدایی ها به گوش حضرت امام (ره) رسید. امام (ره) هم فرمودند باید این قضیه شکل رسمی پیدا کند و اساسنامه آن را بنویسیم، اساسنامه جهاد سازندگی نوشته شد و امام دستور تشکیل آن را دادند و این نهاد مقدس شکل گرفت؛ بنابراین نهادهای مردمی که به صورت خودجوش به مردم خدمت می کردند با نام جهاد سازندگی سازماندهی شد. این نهاد ذیل ولی فقیه و رهبر جامعه شکل گرفت.
اولین موشک های ما در جنگ، توسط جهاد سازندگی ساخته شد!
پس از آغاز جنگ تحمیلی جهاد سازندگی ماموریت پشتیانی از مهندسی جنگ را بر عهده گرفت. برخلاف تصور برخی ها که معتقدند جهاد سازندگی در جبهه و دفاع مقدس تنها وظیفه سنگرسازی را بر عهده داشت باید بگوییم اولین موشک های ما را در جنگ، جهاد سازندگی ساخت، آنها پل های تخصصی نیز ساختند و به جز این فعالیت ها در جبهه اقدام به جریان سازی و فرهنگ سازی نیز کردند، مثلا فرهنگ چفیه انداختن توسط بچه های جهادی صورت گرفت.
جهاد را هم اداری کردند!
پس از اینکه برخی نفوذی ها دیدند جهاد فعالیت خود را به نحو احسن انجام می دهد با آن مخالفت کردند زیرا آنها به 70 درصد جمعیت کشور یعنی روستاییان خدمت می کردند. به جهاد سازندگی در آن سال ها دولت روستا گفته می شد یعنی دولت ما هیچ نقشی در فعالیت های آنها نداشت. محبوبیت جهاد در نزد مردم باعث شد دولتی ها آن را نپسندند و تلاش کردند به آن ضربه بزنند که این تلاش آنها منجر به حذف کمیته های فرهنگی جهاد در مجلس شد و جهاد سازندگی تبدیل به وزارتخانه شد که شهید آوینی در این باره می گوید ذبح اول جهاد اتفاق افتاد. ایشان نقل می کنند ما می خواستیم ادارات را جهادی کنیم اما جهاد را هم اداری کردند.
ویژگی جهاد سازندگی این بود که از پایین به بالا شکل گرفت
ویژگی جهاد سازندگی این بود که این نهاد از پایین به بالا شکل گرفت یعنی شروع فعالیتش از روستا بود، بعد به شهر رسید، سپس به استان و کل کشور رسید. هر تصمیمی که در روستاها گرفته می شد رده های بالاتر هم آن را تایید و پشتیبانی می کردند و این گونه نبود که ابلاغ از بالا به پایین باشد.
قصه تلخ انحلال جهاد سازندگی
سال 68 مدیریت شورایی در جهاد در مجلس حذف شد و در سال 69 قانون تفکیک وظایف وزارتخانه جهاد و وزارت کشاورزی در مجلس تصویب شد و عملا به این سمت رفت که جهاد سازندگی با وزارت کشاورزی در سال 79 ادغام شود و وزارت جهاد کشاورزی شکل گرفت و این گونه بود که عملا جهاد سازندگی از بین رفت و منحل شد.
تشکیل بسیج سازندگی توسط رهبری به دلیل عدم نابودی جریان های مردمی و جهادی بود
انحلال جهاد سازندگی در حالی در دی ماه سال 79 صورت گرفت که در اردیبهشت همان سال رهبر انقلاب دستور تشکیل بسیج سازندگی را دادند. دلیل این امر این بود که نگذارند جریان مردمی و جهادی از بین برود. حضرت آقا فرمودند شما مسئول سازماندهی و تشکیل گروه های جهادی مردمی هستید که نام آن در آن زمان اردوهای سازندگی بود، پس از مدتی به اردوهای هجرت تغییر نام یافت چون دانشجویان برای خدمت به روستاها می رفتند و این اردوهای هجرت نیز بعدها تبدیل به اردوهای جهادی شد.
تعداد گروه های جهادی در بحران کرونا از 12 هزار گروه به 50 هزار گروه رسید
اوایل تشکیل بسیج سازندگی 42 گروه جهادی در کشور فعالیت می کردند، رفته رفته این گروه ها بیشتر شد و در دهه 80 و از سال های 85 و 86 رشد سریعی پیدا کردند و تقریبا به 1500 گروه رسید. تعداد این گروه ها تا زمان آغاز کرونا یعنی سال 98 به حدود 12 هزار گروه رسید. در مدت زمان سه سال بحران کرونا این 12 هزار گروه به حدود 50 هزار گروه افزایش پیدا کرد.
بعد از فروکش کردن بحران کرونا تعداد گروه های جهادی رشد قابل توجه ای کرد و تا به امروز حدود 110 هزار گروه در بسیج سازندگی ثبت شده است که البته از این تعداد 52 الی 53 هزار تای آنها فعال هستند؛ بنابراین تصمیم گرفتیم این گروه ها را سازماندهی کنیم تا بتوانیم به خوبی از آنها حمایت و پشتیبانی کنیم؛ در نتیجه شبکه قرارگاه جهادی شکل گرفت.
قرارگاه های منطقه ای و محله ای در واقع حلقه های میانی هستند
در حال حاضر 110 شبکه قرارگاه جهادی در کشور موجود است که در ذیل آنها قرارگاه های منطقه ای و محله ای قرار دارند. ما شبکه قرارگاه ها در بسیج سازندگی را ذیل بیانیه گام دوم و صحبت های حضرت آقا در 1/3/98 و حلقه های میانی می دانیم. ایشان در بیانات خود در این تاریخ سه ضلع را برای حرکت عمومی ترسیم کردند. ضلع اول جوان متعهد و پای کار هست، ضلع دوم حلقه های میانی و ضلع سوم صاحبان ذهن فعال و زبان گویا یا همان شبکه گفتمان ساز هستند.
ما ضلع اول یعنی جوان انقلابی را داشتیم که هرگاه به آنها نیازمند بودیم، حضور پیدا کردند و دین خود را ادا کردند، ضلع دوم یعنی حلقه های میانی را هم داشتیم ولی با تشکیل قرارگاه های جهادی قوت گرفتند و این قرارگاه ها در استان ها تبدیل به ستاد خوبی برای حلقه های میانی شدند اما ضلع سوم یعنی صاحبان ذهن فعال و زبان گویا را نداشتیم، اگر هم بودند سازماندهی شده نبودند که آنها را شبکه سازی و پشتیبانی اندیشه ای کنیم و به آنها ماموریت دهیم تا جوانان متعهد را پای کار بیاورند چون حضرت آقا می فرمایند اینها باید با چهار عنصر جوان متعهد انقلابی را به صحنه بکشانند.
دبیرخانه ملی گفتمان جهادی به دلیل مغفول بودن صاحبان ذهن فعال و زبان گویا شکل گرفت
با توجه به مغفول بودن صاحبان ذهن فعال و زبان گویا دبیرخانه ملی گفتمان جهادی شکل گرفت. بنا شد در دل این گفتمان جوانانی که خود دارای ذهن فعال و زبان گویا انتخاب شوند، به آنها آموزش دهیم، به آنها ماموریت دهیم و آنها را حمایت کنیم تا شبکه گفتمان ساز ما را شکل دهند تا این گفتمان عمومی حرکت مردمی و جهادی گسترش یابد و در جامعه تسری یابد. دلیل این امر این است که تنها نهادی که حضرت آقا به طور مستقیم به آنها ماموریت می دهد تا حرکت خود را عمومی کرده و تبدیل به گفتمان کنید، جهاد سازندگی است. ایشان در دیدار 5/10/1398 با تنی چند از نیروهای جهادی دیداری خصوصی داشتند. آقای زهرایی که در حال حاضر مسئول جهاد سازندگی هستند به حضرت آقا می فرمایند ما 12 هزار گروه جهادی داریم. رهبری خطاب به آقای زهرایی می فرمایند این 12 هزار گروه چند درصد از جوانان را تشکیل می دهند، 5 درصد، 10 درصد، 15 درصد بروید به سراغ 85-90 درصد بقیه و کار را ترویج و تبدیل به گفتمان کنید چرا که کار شما وقتی گسترش می یابد که تبدیل به گفتمان شود.
پس از حرکت عمومی، دولت سازی، جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی در دستور کار خواهد بود
هنوز راه زیادی برای عمومی شدن و تقویت حرکت عمومی مورد نظر رهبر انقلاب داریم اما ما این کار را شروع کردیم، آقای زهرایی و بسیج سازندگی نیز حامی و کمک کننده ما هستند تا این عمومی شدن شکل بگیرد. اگر این قضیه عمومی شود، گام دوم یعنی دولت سازی، بعد جامعه اسلامی، سپس تمدن نوین اسلامی که منجر به زمینه سازی ظهور حضرت شود، شکل می گیرد.
نفس عمیق: آیا وقتی ما کار مردمی را سازماندهی و حمایت می کنیم از آن شکل مردمی فاصله نمی گیرد و از آن حالت خودجوشی خارج نمی شود؟ در واقع سازماندهی کردن کارهای مردمی از مردمی بودن این کارها نمی کاهد؟
وقتی پای حاکمیت به میان می آید، دغدغه مردم کمتر می شود و مانند قبل فعالیت خودجوش خود را انجام نمی دهند ولی زمانی شما باید برای سازماندهی جریان مردمی ساختار تشکیل دهید. وقتی اوایل انقلاب گروه های مردمی خودجوش شکل می گیرند، امام (ره) دستور تشکیل جهاد سازندگی را می دهند تا با سازماندهی و حمایت این نهاد کارها به شکل بهتر و قوی تری انجام شود. مسئله مهم در اینجا جنس ساختار است که به کجا متصل است و شیوه عمل آن چگونه است؟ آیا در این ساختار جریان های مردمی و جهادی حضور دارند یا خیر؟
یک مدل ساختار دولتی و شبه دولتی است که مجموعه های مردمی را رشد و حمایت می کند ولی زمانی دغدغه یک مجموعه مردمی این می شود که یک موضوع یا فرآیندی را در یک ساختار مردمی پیش ببرد. مدل دیگر این است که مجموعه های مردمی به مجموعه های های دولتی و شبه دولتی پیشنهاد می دهند که با توجه به اینکه به برخی موضوعات پرداخته نشده است و جای آن در مجموعه های شما خالی است، آیا می خواهید من با شما همراهی کنم تا آن موضوعات نیز به سرانجام برسند؟ مجموعه دولتی و شبه دولتی این پیشنهاد را قبول می کند و می گوید من تا زمانی که این پروژه به سرانجام برسد در کنار شما حضور خواهم بود. در واقع بدون آنکه خود را دولتی کند به صورت موقت جزیی از ساختار می شود یعنی ساختار مردمی خود را حفظ می کند ولی با همراهی ساختار دولتی و شبه دولتی ماموریت خود را پیش می برد که این مدل بسیار خوبی است.
تنها مرجعی که می تواند به گروه های جهادی مجوز بدهد، بسج سازندگی است
نفس عمیق: بسیج سازندگی چه وظیفه ای در خصوص گروه های جهادی دارد؟
بسیج سازندگی گروه های جهادی را هویت می بخشد. حضرت آقا نیز بعد از جهاد از بسیج سازندگی نام می برند. اصلاحیه قانون بسیج سازندگی نیز به دست مجلس شورای اسلامی رسیده است اما متاسفانه هنوز اجازه مطرح کردن آن در صحن علنی داده نشده است. تنها مرجعی که می تواند به گروه های جهادی مجوز بدهد، بسیج سازندگی است.
حامی مالی اصلی گروه های جهادی مردم و خیرین هستند
پس از هویت بخشی، دومین وظیفه بسیج سازندگی در قبال گروه های جهادی توانمندسازی و حمایت از آنها است، بدون آنکه آنها را وابسته به خود کند. حامی مالی اصلی گروه های جهادی مردم و خیرین هستند و نهادهای حاکمیتی همچون بسیج، بنیاد علوی، دولت و …. سهم کمتری نسبت به مردم در کمک رسانی به گروه های جهادی دارند.
بسیج سازندگی وظیفه رصد کردن گروه های جهادی را نیز دارد تا مبادا با توجه به ازدیاد این گروه ها انحرافات گوناگون از جمله مالی در آنها صورت بگیرد. در واقع صیانت از گروه های جهادی از وظایف بسیج سازندگی است.
در حال حاضر حدود 60 شهید اردوهای جهادی داریم که به دلایل مختلف در این اردوها به رحمت خدا رفتند که حمایت و پشتیبانی از خانواده های آنها نیز در قانون اصلاح بسیج سازندگی مطرح شده که امیدواریم در مجلس جدید تصویب شود.
هنوز در خصوص تولید علم در حوزه دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن نوین اسلامی کاری نکرده ایم
نفس عمیق: مدل گفتمان سازی شما در دبیرخانه ملی گفتمان جهادی چگونه است؟ در خصوص چند و چون آن توضیح بفرمایید.
ما در دبیرخانه ملی گفتمان جهادی دو ماموریت اصلی داریم؛ اولین ماموریت ما تولید علم و تولید محتوا در فضای گفتمان است. علی رغم کارهای خوب صورت گرفته هنوز در خصوص اینکه چگونه گروه جهادی گفتمان را علمی کند، کاری انجام نشده است. بنا داریم با نشست ها و پژوهش های علمی تولید علم کنیم. ما باید به این فکر کنیم حتی اگر بتوانیم حرکت عمومی را به نحو احسن شکل دهیم، دولت سازی اسلامی چگونه تشکیل می شود؟ از جامعه اسلامی چگونه می توانیم به تمدن نوین اسلامی برسیم؟ هنوز روی این موارد کاری صورت نگرفته و باید راجع به آنها تولید علم کنیم.
ماموریت دوم ما توانمند کردن شبکه گفتمان است. توانمند کردن به معنای آن است که ابتدا ما یک دوره آموزشی سه روزه در استان می گذاریم. از بین افراد ثبت نام کننده بهترین صاحبان ذهن فعال و زبان گویا را برای شرکت در دوره ها دعوت می کنیم و دوباره از بین آنها افرادی را که تمام ویژگی های مورد نظر ما را داشته باشند، انتخاب می کنیم و به آنها ماموریت می دهیم. ماموریت ها بر اساس ابلاغ بسیج سازندگی صورت نمی گیرد، ما از این نهاد جهت معرفی افراد کمک می گیریم ولی به افراد برگزیده ماموریت مردمی می دهیم. هر کسی دغدغه حضور داشته باشد با ما همکاری می کند و این مدل همکاری نمی تواند ابلاغی و اجباری باشد. وقتی بر اساس دغدغه اولویت افراد گفتمان سازی شد او دیگر تبدیل به هسته گفتمانی ما در استان می شود و وظایف محوله ما در استان را انجام می دهد و به مرور این شبکه گفتمان سازی گسترش می یابد تا این حرکت عمومی تقویت شود.
