به گزارش پایگاه فرهنگی اجتماعی آحاد، طی مقاله ای، به نقش، شایستگی و انتظارات حلقه های میانی پیشرفت پرداخته شده است که در ادامه مطالعه می نمایید:
بازخوانی کنش های ساختاری در جمهوری اسلامی نشان می دهد که نقش مردم در پیگیری و تحقق چالش های اصلی کشور و حضور آنان در فرایندهای حکمرانی، یک نقش بی بدیل و منحصر به فرد است. بر اساس اندیشه امامین انقلاب هر جا میدان برای نقش آفرینی مردم فراهم شده موفقیت های بزرگ به دست آمده است. در حال حاضر یکی از آفت های مهم پیش روی حرکت انقلاب اسلامی، وجود درک اجمالی و غیر تفصیلی از آرمان ها، اصول انقلاب و همچنین مشی و شیوه حکمرانی آن است. از همین رو نیاز به تحول در ساختارهای دیوان سالاری ناکارامد ضروری به نظر می‌رسد. نقطه اصلی این تحول، نظریه «حلقه های میانی» می باشد که توسط رهبر معظم انقلاب مورد تاکید قرار گرفته است.
ضرورت و اهداف پژوهش
اساسا در نظام امام و امت، جریان های مردمی امت ساز، نقش کلیدی در حکمرانی داشته و تا جای ممکن می بایست کار مردم را به دست کارمند نداد. امروز در گام دوم انقلاب و بر اساس منطق کلام امامین انقلاب و همچنین تجربه گرانبهای موفقیت های گام اول، تحول اساسی در ساختارهای دیوان سالاری ناکارآمد به جا مانده از دوران گذشته ضروری به نظر می رسد. نقطه کانونی این تحول، نظریه حلقه های میانی است که رهبر انقلاب در جمع دانشجویان در ماه مبارک رمضان ۹۸ فرمودند و تاکید داشتند راه اندازی چنین جریان مردمی نه کار رهبری است و نه کار دولت بلکه کار جوانان است. باید یک جریان مردم پایه خودجوشی در همه زمینه های مرتبط با پیشرفت کشور شکل بگیرد که بتوانند سلول گام دوم را شکل بدهند. این سلول «حلقه میانی» خوانده می شود. جریان حلقه های میانی، بین حاکمیت و مردم نقش آفرینی خواهند کرد. در همین راستا باید اصل همیشگی، یعنی شایسته سالاری مبنا قرار گیرد. بر اساس مفهوم «شایسته سالاری» تدوین «نشا حلقه های میانی پیشرفت» بر اساس مولفه های سه گانه؛ نقش، شایستگی و انتظار؛ ضروری است. از همین رو پژوهش حاضر نوشتار حاضر در تلاش است تا به این مهم پرداخته و زمینه انتخاب و تعامل درست با کنشگران مردمی اعم از؛ هسته های عمومی، تخصصی، پیشرفت و حلقه های میانی را فراهم نماید.
روش‌شناسی پژوهش
روش این پژوهش از نوع کیفی است که با برگزاری جلسات تخصصی با خبرگان و دست اندرکاران عرصه تدوین اسناد راهبردی و با استفاده از روش گروه کانونی صورت گرفته است.
ماهیت سند نشا و کاربرد آن برای حلقه میانی
کلمه «نشا» برگرفته از سه کلمه (نقش، شایستگی و انتظارات) است. این سه کلمه بیان کننده نقش هایی که یک حلقه میانی باید ایفا کند، شایستگی هایی که یک حلقه میانی باید دارا باشد و انتظاراتی که از یک حلقه میانی مدنظر است، می باشد.
تعریف حلقه میانی و انتظارات از آن
حلقه میانی گروهی از افراد با هویت جمعی مستقل بدون وابستگی مالی به حاکمیت است که با بسترسازی ایفای نقش فعالانه مردم و به کارگیری ظرفیت بازیگران عرصه حاکمیت، به حل مسائل عرصه های تخصصی چهارگانه می پردازد. این امر با فعالیت های روشمند مبتنی بر برنامه بلندمدت و مستمر، در چارچوب اصول پیشرفت انقلاب اسلامی مبتنی بر نگاه امامین انقلاب صورت می گیرد. انتظارات از حلقه میانی از دو محور بررسی اسناد بالادستی و بررسی عرصه های کنش و درنهایت از تجمیع دو محور ذکرشده، به دست می آید. این انتظارات در ۳۰ مورد احصا شده اند که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می شود:
برنامه ریزی در جهت حفظ و ارتقاء انگیزه های اعضا حلقه میانی: برای اینکه بتوان هویت جمعی و یکپارچه ای را برای گروه به وجود آورد، گروه و رهبر گروه و یا برخی از افرادی که در گروه نقش اساسی تری دارند، باید در راستای تقویت انگیزه های غیرمادی و ایجاد حس رضایت درون افراد گروه، برنامه خاصی را تدوین و آن را پیگیری نمایند؛
تلاش برای ایجاد هدف و جهت مشترک حرکت: همه اعضای گروه باید در انتخاب هدف سهیم باشند و یا نسبت به آن توجیه شده باشند و سپس با پشتیبانی از یکدیگر، موانع را کنار زده و باهم به سمت هدف انتخاب شده حرکت کنند؛ چراکه در غیر این صورت ممکن است تعارضات و اختلاف منافع و یا اختلاف سلیقه ها منجر به از هم پاشیدگی هسته شود؛
تلاش در جهت ایجاد، حفظ و ارتقا وحدت، هویت جمعی و تشکیلاتی: عنصر اساسی و مهمی که هویت جمعی و تشکیلاتی حلقه میانی را حفظ می کند، توجه به تعهد تشکیلاتی افراد نسبت به حلقه میانی و تعلق به حلقه میانی است؛ یعنی رهبر گروه و اعضای موثر گروه باید به نحوی فضای گروه را مدیریت نمایند که تمامی افراد احساس تعلق خاطر به تشکیلات داشته و روز به روز تقویت این حس تعلق خاطر تقویت شود. برای این کار لازم است که عناصر هویت ساز که منجر به ایجاد تعلق خاطر می شود را در وهله اول پیدا کرد و بر روی آنان تمرکز نمود؛
تلاش در جهت ارتقا معنویت و روحیه جهادی در اعضا: در ابتدا افراد گروه به دلایل مختلف که مهم ترین آن انجام یک حرکت جهادی در بستر معنویت و اخلاق است کنار هم جمع می شوند. لذا لازم است که این عنصر مهم یعنی تقویت روحیه جهادی و تقویت و ارتقاء جنبه های معنوی افراد به طور مداوم مدنظر قرار گیرد؛ چراکه یکی از اجزای اصلی موتور محرکه حلقه میانی، تقویت و ارتقاء جنبه های معنوی افراد و تقویت روحیه جهادی و انگیزه های غیرمادی آنان است؛
شناسایی مردم درگیر در مسئله و ذینفع در آن: حلقه میانی زمانی که مسائل را تشخیص داد باید گروه هایی از مردم که از حل مسئله منتفع می شوند و یا در حال دست و پنجه نرم کردن با مسئله هستند را شناسایی کند و زمینه را برای حضور آنان در بطن کار فراهم نماید. حلقه میانی نباید کاری را بدون مردم جلو ببرد؛ به عبارت دیگر باید مردم نوک پیکان حل مسئله باشند و کار را از خود بدانند.
نقش های محوری و نقش های تبعی هر محور
برای اینکه هرکدام از انتظارات بیان شده بتواند اجرایی شود می بایست نقش آفرینی هایی انجام پذیرد؛ یعنی حلقه میانی باید برای تحقق هرکدام از انتظارات، متناسب با هرکدام یک فعالیتی انجام دهد و نقشی را ایفا نماید. پس از تحقیقات انجام گرفته، تمامی نقش ها در نقش محوری دسته بندی شدند که به آن ها «خمسه پیشرفت» گفته می شوند. در کنار نقش های اصلی تعدادی (۲۳ مورد) نقش تبعی نیز وجود دارد. این نقش ها عبارتند از:
کاشف: در این محور نقش اصلی که حلقه میانی می بایست ایفا نماید، کاشف بودن است؛ یعنی برای تحقق انتظارات مربوطه می بایست به دنبال شناسایی یک سری از موارد باشد. این موارد همان نقش های تبعی هستند که مسئله شناس، ظرفیت شناس و مانع شناس ازجمله آن ها هستند؛
طراح: حلقه میانی برای اینکه در این محور موفق شود لازم است به ۳ نقش تبعی «تحلیل گر»، «برنامه ریز» و «مدل ساز» توجه نماید؛ یعنی باید پس از شناسایی مسائل ابتدا تحلیلگر دقیقی باشد و سپس بر اساس تجزیه و تحلیل انجام شده به سراغ برنامه ریزی برود و برنامه دقیقی تدوین نماید و درنهایت بتواند یک نقشه پیشرفت دقیق را ترسیم نماید که همان مدل سازی تمامی موارد احصاء شده جهت حل مسائل در قالب یک نقشه است؛
آماده ساز: شاید بتوان گفت نقش محوری آماده ساز، اصلی ترین نقش حلقه میانی است. نقشی که اگر به درستی ایفا شود هم کارها و برنامه ها و نقشه پیشرفت درست پیش می رود و هم عدم تصدی گری در میدان توسط حلقه میانی رخ خواهد داد و هم نقش آفرینی مردم و گروه های مردمی و هسته های عمومی و هسته های تخصصی و حتی هسته های پیشرفت بیشتر و پر رنگ تر خواهد شد. برای صورت گیری درست این محور باید نقش های تبعی همچون «تصمیم سازی»، «مطالبه گری» و «گفتمان سازی» به درستی انجام گیرند؛
پیاده ساز: نقش چهارم شامل سه نقش تبعی «هم افزا»، «راهبر» و «تمام کننده» است؛ یعنی حلقه میانی با ایفای این نقش بیشتر به دنبال این است که در راستای عدم تصدی گری در اجرای برنامه ها، در کنار کار بایستد و از طریق «هم افزایی» بین هسته های پیشرفت و تخصصی و همچنین «راهبری» مردم در اجرای نقشه پیشرفت وظیفه ای که به دوش دارند و همچنین نقش تبعی «تمام کننده» به عنوان آخرین نقش تبعی در این محور را ایفا نماید؛
تشکیلات ساز: در این بعد حلقه میانی برخلاف چهار نقش محوری قبلی که به بعد بیرونی و محیط بیرونی خود توجه کرده است، می بایست به درون گروه توجه نماید؛ یعنی نسبت به ارتقاء اعضا گروه و ماهیت اجتماعی گروه توجه نماید. نقش محوری تشکیلات ساز دارای ۷ نقش تبعی است که برخی از آن ها عبارتند از: «آینده نگار»، به معنای ترسیم جایگاه خود در آینده می باشد و معلوم باشد که قرار است به کجا برسد؛ «مربی»، به این معنی که روح حاکم بر گروه باید به نحوی باشد که افراد با حضور در آن احساس رشد و تعالی کنند؛ و «انسجام آفرین»، به این معنا که باید مکانیسم هایی در گروه فعال باشد تا از طریق این مکانیسم ها و هدایت رهبر گروه، وحدت و جهت مشترک و هویت جمعی و تشکیلاتی شکل بگیرد.
بررسی شایستگی ها
بر اساس مدل تدوین سند، پس از طراحی انتظارات و بعد از استخراج نقش ها بر اساس انتظارات، نوبت به استخراج شایستگی های لازم برای یک حلقه میانی بر اساس نقش های تبعی ۲۳ گانه می رسد. برخی از این شایستگی ها عبارتند از:
دارای توانایی شناخت نخبگان: منظور از شناخت نخبگان یعنی روحیه، دانش و تمایل کار با نخبگان را داشته باشد، روش های تعامل با نخبگان را بداند و قدرت مفاهمه خوبی داشته باشد؛
توانایی در شناسایی و فهم نظام مسائل: به این معنا که مسائل را به خوبی بشناسد، تقدم و تاخر آن ها را بفهمد و مسائل مختلف را با استفاده از شیوه های علمی و صحیح کشف کند؛
شناخت و تسلط بر توانایی ها، آداب و رسوم، فرهنگ و بوم مردم منطقه مدنظر: به این معنا که نمادها و پتانسیل های خودباوری و هویت ساز مردم منطقه را بداند، پیشینه تاریخی مردم منطقه و افراد موثر حاضر و یا گذشتگان موثر را بداند و فردگرا یا قوم گرا بودن مردم منطقه را بداند.
جمع بندی
کلمه «نشا» برگرفته از سه کلمه (نقش، شایستگی و انتظارات) است. این سه کلمه بیان کننده نقش هایی که یک حلقه میانی باید ایفا کند، شایستگی هایی که یک حلقه میانی باید دارا باشد و انتظاراتی که از یک حلقه میانی مدنظر است، می باشد. برنامه ریزی در جهت حفظ و ارتقاء انگیزه های اعضا حلقه میانی و تلاش برای ایجاد هدف و جهت مشترک حرکت ازجمله انتظارات احصا شده پژوهش حاضر می باشد. برای اینکه هرکدام از انتظارات بیان شده بتواند اجرایی شود می بایست نقش آفرینی هایی انجام پذیرد. «کاشف»، «طراح»، «آماده ساز»، «پیاده ساز» و «تشکیلات ساز» ازجمله نقش آفرینی های اصلی در این حوزه می باشند. همچنین توانایی شناخت نخبگان و توانایی در شناسایی و فهم نظام مسائل شایستگی های مورد نیاز این بخش می باشند.
